حکومت بیانیرفع ابهام از نفس دلیل محکوم، توسط دلیل حاکم را حکومت بیانی گویند. ۱ - تعریفحکومت بیانی، به این معنا است که دلیل حاکم به خود دلیل محکوم ناظر بوده و آن را شرح داده و مراد از آن را بیان می‌نماید، مثل این که معانی مفردات آن را روشن کرده و یا در مقام بیان ظهور کلام و مراد متکلم برمی آید و یا مشخص می‌کند که دلیل محکوم، در مقام تقیه صادر شده است. مانند این که کسی حکم شک بین دو و سه در نماز را از امام علیه السّلام سؤال کند و حضرت در جواب بفرماید: «نماز را اعاده کن» سپس آن شخص بپرسد مگر شما نفرمودید که: «لا یعید الصلاة فقیه»، آن گاه حضرت در پاسخ بفرماید: «من این جمله را در بیان حکم شک بین سه و چهار گفته‌ام»، که با این بیان، مراد از «لا یعید الصلاة فقیه» مشخص می‌گردد. ۲ - اقسام حکومتبرخی حکومت را به چند شکل تقسیم کرده و حکومتی را که در آن یکی از دو دلیل به نفس دلیل دیگر ناظر باشد، حکومت بیانی، و حکومتی را که یکی از دو دلیل به مدلول دلیل دیگر ناظر باشد، حکومت عرفی نامیده‌اند. بنابراین، فرق بین حکومت بیانی و حکومت عرفی این است که در حکومت بیانی، دلیل حاکم در صدد بیان و تفسیر نفس دلیل محکوم است، اما در حکومت عرفی، دلیل حاکم، بر مدلول دلیل محکوم نظارت دارد و آن را توسعه داده یا تضییق می‌کند. ۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۳۵، برگرفته از مقاله «حکومت بیانی». ا |